Agjërimi gjatë muajit të shenjtë të Ramazanit është një praktikë e rëndësishme shpirtërore për besimtarët musliman. Kur keni diabet, ju mund të pyesni se si agjërimi do të ndikojë në diabetin tuaj. Ka shumë keqinformime rreth diabetit dhe Ramazanit.
Këtë intervistë e bëmë në fillim të muajit të agjërimit me Prof. ass. Dr. Venera Berisha-Muharremi, Interniste-Endokrinologe, Drejtoreshë e Klinikës së Endokrinologjisë në QKUK, për t’iu përgjigjur disa pyetjeve më të zakonshme.
Si mendoni, Profesoreshë, a duhet të agjërojnë të gjithë personat e besimit mysliman, pra edhe ata me diabet?
Jo. Kjo bazohet në Kuranin, si dhe në mësimet e dijetarëve fetarë islamikë gjatë shekujve. Kur’ani thotë se ka grupe njerëzish që nuk duhet të agjërojnë, veçanërisht nëse e vë shëndetin e tyre në rrezik. Kjo përfshin fëmijët, gratë shtatzëna ose gra me foshnje në gji, të moshuarit dhe të gjithë ata që mund të sëmuren nga agjërimi. Kjo gjithashtu përfshin njerëz me diabet të kontrolluar dobët, njerëz me diabet të tipit 1 që marrin insulinë ose llojin 2 në një regjim insulinë të përzier ose ata që shpesh kanë nivele shumë të larta ose shumë të ulëta të glukozës në gjak.
Ne i dimë shumë pacientë me diabet që mjekohen tek ju e të cilët agjërojnë dhe nuk kanë ndonjë problem. A është në rregull për ata?
Është e vërtetë, shumë njerëz me diabet mund të agjërojnë me siguri, por secili person është i ndryshëm. Një pjesë e vendimit që do të bën pacienti me mjekun Endokrinolog të tij ka të bëjë me llojin e mjekimit të diabetit që merr. Është e rëndësishme të cakton një takim para Ramazanit për të diskutuar se si agjërimi mund të ndikojë në diabetin e pacientit. Mjeku Endokrinolog mund të sugjerojnë një ndryshim në planin tuaj të ilaçeve para hyrjës në muajin e Ramazanit.
Cilat rreziqe duhet të jenë të vetëdijshëm pacientët me diabet gjatë Ramazanit?
Këto janë rreziqet kryesore:
- Glukoza e ulët e gjakut (ose hipoglikemia) – Rreziku i niveleve të glukozës në gjak që të shkon shumë ulët është më i lartë tek njerëzit që marrin insulinë ose disa pilula të caktuara të diabetit. Duhen kufizuar aktivitetin fizik gjatë orëve të agjërimit dhe të jenë më aktiv pas perëndimit të diellit. Çdo pacient me diabet duhet të bisedoj me mjekun e tij/saj për të vendosur nëse mjekimi që aktualisht e ka e vë në rrezik të ketë glukozën e ulët të gjakut dhe duhet diskutuar me mjekun se si ta parandalojnë atë.
- Glukoza e lartë e gjakut (ose hiperglicemia) – Ndonëse nivelet e ulëta të glukozës në gjak mund të ndodhin gjatë ditës, pasi që agjërimi të nderprehet në iftar, ekziston një rrezik më i madh për të marrë ushqim të tepërt. Duhet pas kujdes për të mos ngrënë shumë ëmbëlsira dhe për të mbajtur madhësinë e pjesës së moderuar të ushqimit. Edhe pse Ramazani njihet si koha e agjërimit – nuk është e pazakontë që njerëzit të fitojnë peshë gjatë këtij muaji, sidomos duke e ditur që në disa familje, çdo iftar është një festë.
- Dehidrimi – Kjo është veçanërisht problem gjatë ditëve të gjata dhe të nxehta të verës. Duhet të mundohen për të pirë ujë më tepër vazhdueshëm pas iftarit e deri para agimit.
Kemi dëgjuar që nuk duhen kontrolluar glukozën e gjakut gjatë ditës pasi ajo do të thyejë agjërimin. A është e vërtetë?
Kontrollimi i glukozës në gjak nuk do të thyejë agjërimin! Është e rëndësishme për të monitoruar nivelet e glukozës në gjak sidomos për të identifikuar një nivel të ulët të glukozës. Një agjërim do të duhet të përfundojë nëse nivelet e glukozës bien shumë të ulëta (nën 3.9 mmol/ L)
Si trajtohet glukoza e ulët në gjak?
Nëse nivelet e glukozës bien nën 3.9 mmol/L merrni 15 gram karbohidrate në formën e njërit prej këtyre: 180 ml lëng të gazuar të rregullt apo 120 ml lëng frutash. Prisni 15 minuta dhe kontrolloni sërish. Ndiqni me një shujtë të lehtë nëse vakti mbrëmjes nuk është për më shumë se një orë.
A të ndaloj marrjen e medikamenteve gjatë Ramazanit?
Jo. Duhet vazhduar të merren medikamentet e diabetit, por do të merren në kohë të ndryshme. Doza gjithashtu mund të ndryshojë në konsultim me mjekun. Kjo është një nga arsyet pse është shumë e rëndësishme të flasim me mjekun disa muaj përpara Ramazanit, në mënyrë që të planifikohet më tej se si mund të kenë nevojë ndryshimet e ilaçeve të diabetit.
Si t’i planifikojnë ushqimet pasi që hajnë vetëm dy herë në ditë?
Vaktet e agimit (syfyri) duhet të përmbajnë një ekuilibër të burimeve të grurit të tërë të karbohidrateve niseshte, si dhe disa proteina dhe yndyra për të ndihmuar ngadalësimin e tretjes dhe për të ndihmuar ndjenjën e plotësisë për sa kohë të jetë e mundur në ditë. Mundësitë e shëndetshme të mëngjesit për muajin e nxehtë të Ramazanit përfshijnë këto mundësi:
• Drithëra me kokërr të plotë ( integrale), qumësht me yndyrë të ulët, gjizë apo djath me përqindje të ulur yndyre, feta pjeshkës me bajame të thekura
• Jogurt grek me boronica apo fruta tjera mali dhe kanellë, një rriskë e bukës integrale e thekur me gjalpë.
• Një pjatë mëngjes mesdhetar bërë nga thjerrëzat ose pak fasule).
Tradicionalisht agjërimi ndërprehet (Iftar) pas perëndimit të diellit dhe fillon me ngrënien e hurmave dhe ujit të pijshëm. Kufizimet datojnë në 1-2 çdo mbrëmje. Duhet pirë shumë ujë por jo pije frutash apo pije të gazuara dhe duhet shmangur pijet e kafeinës pasi ato mund të dehidrojnë.
Ndërsa vakti iftar është një kohë kremtimi, dhe duhet synuar që të mos hahet shumë përnjëherë. Duhet diskutuar një plan me Endokrinologun. Duhet pasur parasysh këshillat e mjekut dhe ndiqni të njëjtat udhëzime për ushqimin e shëndetshëm që bëni pjesën tjetër të vitit me theks në kufizim të drithërave, burimet e mishit të yndyrshëm, duhet konsumuar peshqit dhe mishin jo të yndyrshëm nga shpendët, sasi të vogla yndyrësh të shëndoshë dhe sheqernat.
