Nga Kristin Wong, New York Times
“Duhet të kesh më shumë besim në vetvete,” më pati thënë një mik, ndërsa ndodheshim në një event të nivelit të lartë për rrjetin, gjatë të cilit u ndjeva si ‘peshku pa ujë’. Të shtiresh si një person me vetëbesim është diçka e thjeshtë: Drejtova shpatullat dhe fola me zë më të lartë, me më shumë bindje.
Ashtu si shumë njerëz të qetë e të butë, kam shpenzuar shumë kohë duke u përpjekur të prezantohem në këtë mënyrë. Mesa duket, besimi mund të mbivlerësohet.
“Ne pëlqejmë vetëbesimin sepse na bën të ndihemi mirë dhe na jep një ndjenjë kontrolli. E kundërta do të rezultonte në ankth të vazhdueshëm”, shprehet Eric Barker, autor i “Barking Up the Wrong Tree”.
Ne jetojmë në një kulturë që respekton vetëbesimin dhe vetëbindjen, por siç del, mund të ketë një qasje më të mirë drejt suksesit dhe zhvillimit personal: vetëkënaqësia. Ndërsa vetëbesimi ju bën të ndiheni më mirë për aftësitë tuaja, ai gjithashtu mund t’ju çojë në mbivlerësim të madh të atyre aftësive.
Vetëdhembshuria, nga ana tjetër, ju inkurajon të pranoni gabimet dhe kufizimet tuaja, duke ju lejuar të shikoni veten nga një këndvështrim më objektiv dhe realist. Të dy kanë merita, por shumë ekspertë besojnë se vetëdhembshuria përfshin avantazhet e vetëbesimit pa të meta.
Në librin e tij, z. Barker pohon se kultura e produktivitetit shpesh promovon falsifikimin e besimit pa marrë parasysh këto pengesa. Domethënë, kur të mashtroni, mund të filloni të besoni gënjeshtrën tuaj, e cila mund të çojë në rezultate katastrofike.
Për shkak se besimi na bën të ndihemi mirë, “shpesh nuk e vëmë re, kur i afrohet kufirit të mbivlerësimit,” thotë zoti Barker. Kjo njihet më mirë si efekti Dunning-Kruger: një paragjykim njohës kur dikush mbivlerëson aftësitë për diçka.
Por kjo nuk do të thotë që ju duhet të shkoni përreth me ndjesinë, si të papërshtatshëm për situatën. Dr. Kristin Neff, një Profesor i Asociuar i psikologjisë arsimore në Universitetin e Teksasit, sugjeron një zgjidhje për problemin e mbivlerësimit: vetëdhembshuri.
“Vetëpërmbajtje do të thotë trajtimi i vetes me të njëjtën mirësi, kujdes dhe shqetësim që tregon për një të dashur”, shprehet Dr. Neff. “Ne duhet ta kornizojmë atë në aspektin e njerëzimit. Kjo është ajo që e bën vetëpërmbajtjen kaq të ndryshme: “Unë jam një qenie njerëzore e papërsosur që jeton një jetë e papërsosur”.
Me këtë përkufizim,vetëdhembshuria është e kundërta e mbivlerësimit. Duke pranuar se ne kemi të meta, ashtu si dikush tjetër, na mban të lidhur me të tjerët, thotë Dr. Neff, dhe na mbron gjithashtu nga ekzagjerimi i gabimeve tona, apo pikave të forta. Ndryshe nga besimi i tepërt, i cili përpiqet të fshehë vetëdyshimin dhe të metat e tjera pesimiste, vetëdhembshuria i pranon ato. Vetëpërmbajtja, shkruan z. Barker, përfshin përfitimet e besimit pa dobësitë e mashtrimit.
“Shumë njerëz mendojnë se vetëdhembshuria është një pikë e dobët, por është e kundërta”, thotë Dr. Neff. “Kur jeni në llogore, a doni një armik, apo një aleat?” Ndërsa besimi synon të na bëjë të ndihemi të përshtatshëm dhe të fuqishëm, pavarësisht sa të mjaftueshëm dhe të fuqishëm jemi në të vërtetë, vetëdhembshuria na inkurajon në pranimin e një realiteti më objektiv.
Për shembull, një studim i botuar në Gazetën e Personalitetit dhe Psikologjisë Sociale i kërkoi njerëzve që të përshkruanin veten ndërsa ishin të regjistruar në video. Atyre iu komunikua se do të vlerësoheshin se si do dukeshin në video. Subjektet që kishin nivele të larta të vetëdhembshurisë kishin në përgjithësi të njëjtin reagim emocional, pa marrë parasysh sa u vlerësuan. Në të kundërt, njerëzit me nivele të larta të vetëvlerësimit kishin reagime negative edhe nëse reagimet ishin thjesht neutrale. Ata gjithashtu kishin më shumë gjasa të fajësonin vlerësime të papritura mbi faktorë të jashtëm.
“Në përgjithësi, këto studime sugjerojnë se vetëdhembshuria zbut reagimet e njerëzve ndaj ngjarjeve negative në mënyra që janë të ndryshme dhe, në disa raste, më të dobishme se vetëvlerësimi”, përfunduan hulumtuesit.
Pa presionin për të qenë mbinjerëzor është më e lehtë të pranosh reagime dhe kritika. Është shumë më e vështirë të mësosh dhe të përmirësosh kur beson se tashmë njeh dhe di gjithçka.
Dr. Neff thotë se elasticiteti mund të jetë dobia më e mirë e vetëdhembshurisë. Në një studim, ajo dhe kolegët e saj punuan me veteranët që ktheheshin nga lufta në Irak dhe Afganistan. Subjektet punonin me psikologët klinikë të cilët përcaktuan se pothuajse gjysma e grupit (42 për qind) përjetonin simptoma të çrregullimeve të stresit post traumatik. Duke përdorur një pyetësor të vetëraportit prej 26 pikash që përfshinte deklarata si: “Unë jam tolerant për të metat dhe mangësitë e mia”, Dr. Neff dhe kolegët e saj vlerësuan nivelin e vetëdhembshurisë së subjekteve. Studimi arriti në përfundimin se tek veteranët me ndjenja më të theksuara të vetëdhembshur, simptomat e tyre të PTSD ishin më pak të rënda.
Dr. Neff shtoi se njerëzit e vetëmëshirshëm gjithashtu priren të marrin në konsideratë të tjerët, sepse ata mund të “thyejnë ciklin e negativitetit” duke pranuar papërsosmëritë e tyre.
Ende, sigurisht, ka shumë përfitime nga të qenit të sigurt, edhe nëse është një trik. Një studim i botuar në Journal of Personality dhe Social Psychology zbuloi se thjesht duke u shfaqur me më shumë besim i bën njerëzit të besojnë se meritoni më shumë respekt dhe admirim, duke ndihmuar ndoshta dhe në arritjen e një statusi më të lartë shoqëror. Një tjetër studim i botuar në Plos One zbuloi se kur njerëzit janë tepër të sigurt, të tjerët i cilësojnë ato si më të mençur dhe më të kualifikuar. Me fjalë të tjera, ka diçka për fenomenin “shtiru gjersa t’ia arrish.”
Por vetëdhembshuria dhe pranimi ofrojnë një sërë përfitimesh të tjera: Është më lehtë për njerëzit e vetëdhembshur që të përmirësojnë këto gabime, dështime ose mangësi, sepse i shohin ato më objektivisht. Hulumtimet tregojnë se vetëdhembshuria është një motivues efektiv.
Njerëzit e vetëdhembshur janë më të mirë në mbajtjen e gabimeve të tyre. Juliana Breines dhe Serena Chen, nga Universiteti i Kalifornisë në Berkeley, zhvilluan një seri eksperimentesh për të matur efektin e vetëdhembshurisë në rritjen personale. Në një studim, ata i kërkuan njerëzve të mendonin për diçka që ata kishin bërë dhe që i bënte të ndjeheshin fajtorë (të gënjesh një partner për shembull). Në këtë studim, subjektet u ndanë në grupe: vetëdhembshurit, kontrolli i vetëvlerësimit ose kontrolli pozitiv i shpërqendrimit. Grupit të vetëdhembshurisë iu kërkua t’i shkruanin vetes “nga një perspektivë e mëshirshme dhe e kuptueshme”.
Grupi i vetëvlerësimit u udhëzua të shkruante për cilësitë e tyre pozitive dhe grupit kontrolli pozitiv i shpërqendrimit iu kërkua të shkruante për një hobi që i kënaqte. Sipas studimit, ata që praktikonin vetëdhembshurinë ishin më të motivuar të pranonin dhe kërkonin falje për gabimin e tyre sesa njerëzit në grupin e vetëvlerësimit ose grupin pozitiv të shpërqendrimit. Grupi i vetëdhembshurisë ishte gjithashtu më i angazhuar që të mos përsërisnin gabimet e tyre.
Për më tepër, vetëdhembshuria u vjen në ndihmë njerëzve në ndërlidhjen me të tjerët. Dr. Neff dhe kolegia e saj, Tasha Beretvas nga Universiteti i Teksasit në Austin, kanë dalë në përfundimin se njerëzit i vlerësojnë partnerët e vetëdhembshur, si më të kujdesshëm dhe përkrahës, se ato vetëkritikë. Pra, nëse partneri juaj tregon një të metë, ju do të bëni më mirë ta pranoni atë dhe ta falni veten se sa ta braktisni atë.
Të tërhiqesh një hap prapa është e lehtë. Të mësuarit për të qenë mirë me veten kërkon shumë më shumë përpjekje. Në librin e tij, z. Barker sugjeron disa mënyra për të përqafuar vetëdhembshurinë: Pranoni se jeni njerëzor, pranoni dështimet dhe frustrimet tuaja dhe mos iu shmangni gabimeve.
“Gjëja e parë dhe më e rëndësishme që duhet të bëni është të dëgjoni atë zë në kokën tuaj”, shprehet Z. Barker. “Shpesh ky zë është shumë kritik. Ju lodheni duke analizuar veten për çdo gabim të perceptuar. Për të qenë më i vetëkënaqur, duhet të dëgjoni zërin dhe ta korrigjoni atë.”
Kjo nuk do të thotë të gënjesh vetveten, thotë z. Barker, por duke ndryshuar mënyrën se si flisni me veten. Kjo mund të ndihmojë të imagjinoni mënyrën se si një i dashur do të flasë me ju për gabimet tuaja. Mbani parasysh, megjithatë, se kritiku i ashpër në kokën tuaj nuk është armiku juaj. Ky është një keqkuptim i zakonshëm që mund t’i bëjë gjërat më keq, tha Dr. Neff, sepse ky zë është një mekanizëm mbijetues që synon t’ju mbajë të sigurt.
“Mos e mbingarko veten” shprehet ajo. “Ne duhet vetëm të mësojmë të bëhemi miq me kritikun tonë të brendshëm”.
