Pothuajse një vit që kur gjykimi i Ratko Mlladiç u shty në Tribunalin e Hagës, pritet një vendim sot për të. Ata që pësuan drejtpërdrejt ose tërthorazi në duart e tij, presin një dënim për të.
Ramiz Nukiç i mbijetoi masakrës në qytetin boshnjak të Srebrenicës.
Në korrik të vitit 1995, pas rrethimit të të gjithë enklavës së Srebrenicës, e cila ishte një strehë e mbrojtur nga OKB, trupat serbe, të komanduar nga Ratko Mlladiç, sulmuan zonën dhe hynë në qytet, raporton “DW.com”.
Ditët e ardhshme sollën diçka që askush nuk priste – mizoria më e keqe në botë që nga Lufta e Dytë Botërore. Deri në 8,000 burra dhe djem myslimanë boshnjakë u vranë në një shesh i organizuar nga Mladiç në rajonin e Srebrenicës.
Ramizi është një prej atyre që pret vendimin për Mlladiçin. Krimineli serb u padit nga Tribunali Ndërkombëtar Penal për Ish-Jugosllavinë (ICTY) në Hagë për krime lufte dhe mizori gjatë luftës së viteve 1992-95 në Bosnje dhe Herzegovinë.
“Askush nuk mund t’i kthejë viktimat,” thotë Ramizi.
“Kriminelët e luftës do të dënohen, por do të dalin nga burgu një ditë, ndërsa viktimat kurrë nuk do të kthehen”, thotë Ramizi për “Deutsche Welle”.
Ndërsa përpiqej t’i shpëtonte trupave serbe, Ramizi humbi babanë dhe dy vëllezërit, njëri prej të cilëve ishte ende një djalë. “Gjithkush duhet të përballet me drejtësinë, gjykatat kanë fuqinë e tyre, por askush nuk mund të përmbushë dëshirën time për të më kthyer përsëri babanë dhe vëllezërit e mi. Pa marrë parasysh se si e dënojnë Mlladiçin, nuk do të jetë e mjaftueshme për mua”, thotë Ramizi.
Ai thotë se ka gjetur drejtësi më të mirë në kërkim të eshtrave të viktimave.”Ne duhet të kujtojmë fëmijët tanë dhe nipërit tanë për atë që ndodhi këtu dhe se ata kurrë nuk duhet t’i harrojnë viktimat në mënyrë që diçka e tillë të mos ndodhë kurrë me askënd”, shprehet Ramizi.
Sipas Institutit të Personave të Zhdukur të Bosnjë dhe Herzegovinës (MPI), ende nuk janë gjetur rreth 7,000 njerëz, duke përfshirë rreth 1,000 viktima të masakrës së Srebrenicës.
Kohët e fundit ka raportime për varre të reja masive, siç tha Lejla Cengiç, një zëdhënëse për MPI, por “instituti nuk po heq dorë nga kërkimi i tij për të zhdukurit dhe të vërtetën për të ndihmuar familjet e viktimave të gjejnë dhe varrosin të dashurit e tyre dhe të gjejnë paqe.”
Kërkimi i eshtrave për të gjetur drejtësinë
Shtatë vjet pas masakrës së Srebrenicës, në vitin 2002, Ramizi vendosi të kthehej në shtëpinë e tij në një fshat në Kodrën e Kameniçinës në komunën e Bratunacit pranë Srebrenicës, e cila pas Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit përfundoi luftën në vendin ballkanik në fund të vitit 1995, njësia serbe e quajti Republika Sërpska.
Ai ka qenë i papunë që atëherë, kështu që ai posedon një pjesë toke ku mban dhjetëra dele, disa pula dhe një lopë.
Ai thotë se nuk ishte në gjendje të gjente paqe, sepse nuk mund të ndalonte assesi të mendonte për të atin dhe dy vëllezërit. Ku ishin mbetjet e tyre? Pra, shumë shpejt pasi u kthye në fshatin e tij, ai vendosi të përpiqet t’i gjejë, për të gjetur eshtrat e tyre.
Ai kujtoi se ishin ndarë në pyll deri në kodrat mbi shtëpinë e tij. Ai arriti të mbijetojë dhe të arrijë në territorin që ishte nën kontrollin e ushtrisë boshnjake (myslimane) në atë kohë, por disa javë më vonë u tha se babai dhe vëllezërit e tij ishin vrarë.
Pajisur me një shkop druri, Ramiz Nukiç filloi të kërkonte kodra dhe pyje aty pranë. Ai thotë se ishte i tronditur nga numri i skeleteve dhe kockave që ai pa atje.
Megjithatë, Ramiz nuk arriti të gjejë babanë dhe vëllezërit e tij. Disa vjet pas luftës, mbetjet e tyre u zbuluan në një varr masiv në Liplje, pranë qytetit verilindor boshnjak Zvornik.
“I varrosën në Varrezat Përkujtimore të Potoçarit, dhe tani jam i qetë. Kam një ndjenjë se ata janë këtu me mua”, thotë Ramizi.
Misioni i jetës së Ramizit
Ideja se shumë nëna, motra dhe djem ende po kërkojnë për të dashurit e tyre inkurajon Ramizin në misionin e tij për të gjetur viktimat dhe për të ndihmuar familjet e tyre të gjejnë paqe. Ai ende ecën nëpër pyje, duke lënë mënjanë gjethet e rënë dhe duke kërkuar nën gurë dhe pemë të kalbur për eshtrat e njerëzve të vrarë.
Ai shpjegon se kodra e Kameniçinos ishte vendi ku trupat serbe boshnjake kryen një nga pritat e tyre të para për të ndalur njerëzit që u përpoqën të shpëtonin nga Srebrenica nëpër pyje dhe në kodra.
Pastaj ai ndalon. Nën një hyrje në pyll, ai ka parë tre eshtra – një kockë nga një anë, një kockë e gjatë dhe një kockë që i përket një shpatulle. Ai i kontrollon me kujdes, i vë ato mënjanë dhe i shënon ato të gatshme për njerëzit që menaxhojnë MPI’në.
Kërkimi është shpesh i vështirë, thotë ai.
“Ndonjëherë gjej një skelet të plotë, ndonjëherë eshtra të disa njerëzve të ndryshëm, nganjëherë vetëm disa eshtra, kafshët e egra shpërndahen shpesh rreth tyre, katër vjet më parë kemi pasur përmbytje masive dhe vitin e kaluar kemi pasur një zjarr”, thotë Ramizi.
Shpesh, ai mbulon 30 deri në 35 kilometra (18 deri 21 milje) në ditë, ndërsa kërkon eshtrat e të zhdukurve. Ai pranon se ka qenë me fat, pasi terreni është shpesh i rrezikshëm.
Kockat nuk kanë kombësi
Ai është i vendosur të vazhdojë misionin e tij përkundër këtyre problemeve. Vendosmëria e tij për të gjetur eshtrat e viktimave, siç thotë ai, nuk dëmton askënd, prandaj fqinjët e tij serbë nga fshatrat përreth nuk kanë njohuri për atë që ai po bën.
“Etnia nuk është e shkruar në eshtra, njerëzit duhet të gjejnë më së fundi të vërtetën, të dinë se çfarë ndodhi në të vërtetë, po kërkoj eshtra dhe nuk e di nëse ato janë kocka serbe, kroate apo myslimane (boshnjake)… Dëshira ime është vetëm t’i mbledh ato dhe t’i varrosni me dinjitet. Ky është misioni i jetës sime “, thotë Ramizi, duke i larguar gjethet me shkopin e tij prej druri.
