I konsideruar si një nga mendjet më makabre në historinë e letërsisë, Edgar Allan Poe, lindi më 19 Janar 1809 nga martesa e dy aktorëve David & Elisabeta, në Boston, USA.
Fëmijëria e tij ka qënë e vështirë, ku pasi babai i braktisi familjen dhe nëna i vdiq një vit pas kësaj historie. Edgar dhe I vëllai u morën nga një çft por ata nuk i adoptuan ligjërisht asnjëherë.
Më 7 tetor 1849 vdiq në Virxhinia, në moshën 40-vjeçare ndërsa Edgar Allan Poe është një nga shkrimtarët amerikanë që i rezistoi kohëve. Veprat e tij janë aq bindëse sot, siç ishin edhe një shekull më parë. Një mendimtar i shndritshëm dhe plot imagjinatë, Allan Poe shkroi tregime dhe poezi që ende shokojnë, duke befasuar edhe lexuesit modern.
Jo vetëm krijimet e tij, por edhe në jetë, Edgar Allan Poe ishte gjithë mister. Për më tepër fundi i tij.
Ai njihet për poezitë e tij të mbushura plot frikë, kundërshti, pabesi e mospërfillje. Një nga to është poezia “Korbi” e përkthyer nga shkrimtari shqiptar, Fan Noli.
Një mesnate të bezdisur
Tek këndonja i zalisur
Disa prralla dhe magjira
Të një shkence të harruar,
Tek dremitja i kapitur
Befas vjen një e trokitur,
Me ngadale e goditur
Përmi derë t’odës sime.
“Dikush është, thashë, jashtë
Që troket mbi derën time”.
Vetëm kjo dhe asgjë më.
Ah, e mbanj nër mënt fort mirë,
Ishte dimr’ i ftoht’ i ngrirë
Dhe n’oxhakun shkrump të nxirë
Urët shuheshin në hi.
Desha të gëdhihej dita,
Se më kot nga librat prita
Të më ngushëllonte drita
Për të lumturën Lenorë,
Vajz’ e rrallë dhe rrezore
Q’i thon’ Engjëjtë Lenorë,
Përmi dhé pa emër më.
Era frynte që përjashta,
Rrihte perdet e mëndafshta
Dhe më ngjethte dhe më derdhte
Tmere që s’i ndjeva kurrë.
Dhe tani, që të pushonte
Zemr’ e mjerë që lëftonte,
Goja po më bëlbëzonte:
“Dikush do të hyjë brënda;
Ndonjë vizitor i vonët
Që kërkon të hyjë brënda.
Kjo do jet’ e asgjë më.”
Mblodha veten menjëherë
Edhe frikë më pa ndjerë:
“Zot’ i thom, a Zonjë, fajin
Ndjemani, ju lutem shumë,
Se për Zotin po dremitnja,
Aq’ e hollë ish trokitja
Aq’ e lehtë ish goditja
Përmi derë t’odës sime,
Sa mezi ma zuri veshi”.
Dhe e hapa derën sheshit.
Errësir’ e asgjë më.
Syrin thellë n’errësirë
Shumë ndënja në drithtirë,
Ëndërra duke shikuar
Që njeri s’ka ëndërruar;
Mirpo nat’ e errët heshtte
Edhe tjatër gjë s’më theshte
Veç një emër që më deshte
Pëshpëritur si “Lenorë!”.
Këtë un’ e pëshpërita,
Dikush m’u përgjeq: “Lenorë”.
Vetëm kjo dhe asgjë më
N’odë prapë më të kthyer
Shpirti ndezur, zemra thyer,
Përsëri vjen një trokitje
Pak m’e fortë se më parë.
“Pa dyshim, pa fjalë, thashë,
Dikush është aty jashtë.
Duhet vajtur, duhet parë
Që të zgjidhet ky myster.
Hesht, moj zemër e zhuritur,
Që ta zgjith këtë myster!
Era ësht’ e asgjë më”.
Hap ahere xhamen time
Kur me shumë fërfëllime
Brënda hyn një Korb i mvrejtur
Madhështor i kohës vjetër.
As u fal, as përshëndoshi,
As bën tjatër punëboshi,
Po si zot më shkon trimoshi
Dhe qëndron mi derën time –
Ngjitet mi një bust Pallade
Mun mbi derë t’odës sime –
Ngjitet, rri, dhe s’bën gjë më.
Më zu gazi, më shkoi tmeri
M’atë Korb të zi si Ferri,
Që po mbahej aq’ i rëndë,
Aq’ i lartë, dhe i thom:
“Ndonëse je perçeprerë,
S’ka dyshim, je trim i ndjerë,
Korb i mvrejtur, i vrerosur,
Arratisur zall më zall;
Thuam’ emrin tënt me nam
Anës detit Plutonian!”
Thotë Korbi: “Kurrë më.”
U çudita fort, pa masë
Kur dëgjova Korb të flasë,
Ndonëse ajo përgjigje
S’kishte as kuptim, as lidhje;
As asnjë s’munt të më thotë
Që nonjë njeri në botë
Gjer tani ka parë shpëndë
Mun mbi derë t’odës tij,
Shpënd’ e shtazë mi shtatujë
Mun mi derë t’odës tij,
T’emëruar “Kurrë më.”
Mirpo Korbi rrinte shtruar
Përmi bustin e latuar
Dhe thosh vetëm atë fjalë
Që nga shpirti plot me flagë.
Asnjë pendë më s’lëvizte
Asgjë tjatër s’mërmëriste,
Edhe zemra më thërriste:
“Miqt’ e tjerë ikn’ e shkuan;
Nesër edhe ky do t’ikë
Si dhe shpresat që m’u shuan.”
Thotë Korbi: “Kurrë më”.
I habitur nga përgjigja
Që më tha kur nuk e prisnja,
“Pa dyshim kjo fjalë, thashë,
Ësht’ e vetëma që di,
Q’e mësoi nga i zot’ i mjerë,
Derëmbyllur, derësterrë,
Që e ndoqi, e ndoqi zia
Dhe e shojti lebetia.
Gjersa vaj’ i shpresës tij
S’qe veç dëshpërim i ri
Edhe kurrë, kurrë më.”
Edhe Korbi më mbërtheu
Dhe në gas buzën ma ktheu.
Shpejt, pra, një kolltuk rotova
Edhe derës iu afrova;
Edhe i ndënjur ëndërronja
Dhe me mendjen po kërkonja
Që të gjenja, të zbulonja
Ç’desh të thoshte Korb’ i Zi,
Korb’ i mvrejtur, i vrerosur
Arratisur zall më zall
Me dy fjalë “Kurrë më”.
Këtë desha të çkoqitnja
Po as fjalë nuk i flisnja
Korbit që me sy prej prushi
Zemrën si me zjarr ma mbushi;
Kështu rrinja i trallisur
Pshtetur kryet mi përkresën
Kadifeje të qëndisur
Që e ndritte llamba sipër,
Mbi të cilën ah, e mjera,
Do mos pshtetet më përsipër,
Do mos pshtetet kurrë më.
Era u dent përmi qilimet
Me temjan nga Serafimet
Që u tingëllinin zilet
Posht’ e lart në dysheme.
“Ja, me Engjëj, mor i mjerë,
Të çoi Zoti këtë herë
Prehje, prehje dhe nepënthë
Të harrosh Lenorën lart.
Pi, gëlltit këtë nepënthë
Dhe harro Lenorën lart!”
Thotë Korbi: “Kurrë më”.
“Profet, thashë nëmërëndë,
Po profet qofsh, djall a shpëndë!
Qoftë se të çoi shtrëngata
A Shejtan” i Ferrit Zi,
Të përhumbur, të patrëmbur
Tek ky vent i shkret’ i dhëmbur,
Tek ky burk me tmer i shëmbur,
Thuajmë, vërtet, të lus:
A ka në Gallad ballsam?
Thuaj, thuajmë, të lus!”
Thotë Korbi: “Kurrë më”.
Profet, thashë, nëmërëndë,
Po profet qofsh, djall a shpëndë!
Për një Qiell dhe Perëndi
Që po lusim un’ e ti,
Thuajm’ i zemrës që mban zi
A do shoh n’Eden të shenjtë
Vajzën a do kap të shtrenjtë
Q’i thon’ Engjëjtë Lenorë,
Vajz’ e rrallë dhe rrezore,
Q’i thon “Engjëjtë Lenorë?”
Thotë Korbi: “Kurrë më”.
“Mbylle gojën, dreq a shpëndë!
Ngrihem dhe thërres më këmbë,
“Çporru prapë mun në djall,
Në skëterrë dhe në zall!
Pëndë mos më shkunt të zezë
Të më rrej’ e të më ndezë;
Mos lër shenjë të gënjeshtrës
Që më the, po shko prej derës!
Nxirma qipin tënt prej zemrës,
Thyej qafën jashtë derës!”
Thotë Korbi: “Kurrë më”.
Edhe Korb’ i Zi i humbur
Qëndron edhe i patundur
Mbi të zbetin bust Pallade
Mun mbi derë t’odës sime.
Edhe sytë i shkëndritin
Si prej djajsh që ëndërritin
Edhe llamba që ndrit sipër
Ja heth hijen përmbi dhé;
Shpirti im nga ajo hije
Që valon atje mbi dhé
Do mos ngrihet kurrë më.
