Sylvia Plath është poete, romanciere dhe tregimtare. Ajo lindi më 27 tetor 1932, në Boston SHBA dhe vdiq, duke kryer vetëvrasje, më 11 shkurt 1963, në Angli.
Plath-i u vlerësua që herët nga kritika për poezinë e saj origjinale, të përmbledhur veçanërisht në dy vëllimet The Colossus dhe Other Poems. Në vitin 1982 fitoi dhe çmimin Pulitzer (pas vdekjes) për Collected Poems.
Romani i saj i vetëm Kambana e qelqtë (The Bell Jar) është gjysmë autobiografik, me emra vendesh dhe personazhesh të ndryshuar dhe u botua në janar 1963 (një muaj para vdekjes) nën pseudonimin letrar Victoria Lucas e u prit në fillim me shpërfillje të madhe nga kritika.
Po sjellim për ju disa prej poezive të saj të përkthyera në shqip.
Djegja e shtrigave
Në sheshin e pazarit stivojnë në turrë degë
të thata.
Imishta e hijeve – është një fustan i varfër.
Po e mbush
Trajtën time prej dylli, kurmin e kukullës.
Sëmundja merr fill këtu: për shtrigat jam nishan.
Djallin mund ta shpëtojë vetëm djalli.
Në muajin e gjetheve të kuqërremta unë ngjitem në
shtratin e zjarrtë.
Kollaj ta fajësosh errësirën: gojën e derës,
Barkun e qilarit. Ata ma fikën zjarrin tim
bengalez.
Dama, e flatërt, si një brumbull i zi,
Po më mban në kafaz me papagajtë.
Çfarë sysh të mëdhenj kanë të vdekurit!
Jam mikeshë më fantazmën leshatore.
Rrotat prej tymi rrokullisen prej sqepit të
kotruves.
Nëse vogëloshe jam, prej meje s’vjen e keqja.
Nëse përpëlitem, asgjë nuk thyej. Kështu thashë,
Duke ndenjur poshtë kapakut në vorbë,
Thërmickë dhe e palëvizshme, si një kokrrizë orizi.
Ata ndezin pipthat e llampës, unazë pas unaze.
Përplot jetë jemi, o miqtë e mi të vegjël. Rritemi.
Tepara kjo është e dhimbshme. Gjuhëzat e kuqe
Na mësojnë të vërtetën.
Nënë brumbujsh, thjesht çlire dorën.
Do të flatroj përmes gojës së qiririt si flutur,
pa i përzhitur krahët.
Ma ktheni trajtën time të zanafillës. Jam gati t’i
deshifroj ditët.
U bashkova me pluhurin nën hijen e gurit.
Sytë e këmbëve më shndrijnë. Shndritja m’i larton
kofshët e mia.
Vdiqa, vdiqa nën manto prej gjithë kësaj drite.
Kush
Kaloi muaji i lulimit. Frutat në shtëpi
Janë ngrënë ose kalbur. Jam e gjitha gojë.
Tetori është muaji i grumbullimit.
Ufmë në kasolle, si në bark të nënës:
Veglat e vjetra, bishtat, grabuja të ndryshkura.
Këtu, midis kokash të vdekura, jam në shtëpi.
Lermëni të prehem në saksinë e luleve,
Merimangat nuk do të më pikasin..
Zemra ime – një elbarozë e mpirë.
Ja sikur era të dilte prej mushkërive.
Një surrat qeni u merr erë luleve.
Petalet rriten këmbëpërpjetë.
Ata kërcasin, si shkurre hortensie.
Mua që kam ardhur mbrëmë tek trarët,
Më ngushëllojnë kokat që kalben,
Që s’flenë dimrit.
Kokat e lakrave: të purpurta, si krimba, të sermta,
të veshura me veshë mushkash dhe flatra fluturash,
Por me zemra të blerta.
Venat i kanë të bardha, si dhjamë derri.
O bukuri e konsumit!
Kunguj portokalli të pasy.
Këto salla janë plot me gra që ndjellin shpesë.
Ja se ç’shkollë e mërzitshme. Jam rrënja,
guri, klithma e hutit.
Asnjë ëndërr nuk më shtiret.
Mama, ti je mu njajo gojë,
në të cilën do të kisha qenë gjuhë.
O nënë pangjashmërie, hamë!
Hije e derës së tremesë,
Që përthithet në koshin e plehrave.
Unë thashë se ndoshta, e kujtoj këtë nga fëminia.
Atje rriteshin të tilla lule gjigande,
gojë të purpurta e të kuqe, thjesht të magjishme.
Rrathët prej kërcejve të manaferrave
m’i ndillnin lotët në grykë.
Tani ato më ndezin si një llampë.
Herëdokur me javë të tëra nuk ndërmend asgjë.
Fjala e fundit
Mua nuk më duhet një kuti e rëndomtë,
më duhet një sarkofag
Me lara tigri dhe me fytyrë sipër kapakut.
I rrumbullt, si hëna që ta shihnin të gjithë
ç’përposh.
Dua t’i shoh të gjithë ata, kur të vijnë,
Duke depërtuar përmes gurëve memecë dhe rrënjëve.
Tashmë i shoh, – fytyra të zbehta, të largëta,
si yjet.
Tanimë ata janë një hiç, madje as foshnja.
I përfytyroj pa nëna e baballarë, si zotat e parë.
Ata pyesin, në duhet t’isha vallë.
Prej fundjavës sime duhet të ziesh reçel, si
prej frutash!
Pasqyra ime mbulohet mjegullishtë.
Edhe një hukamë tjetër dhe në të nuk mbetet
pasqyrim.
Lulet dhe fytyrat lëbardhen asisoj, sa shndërrohen
në çarçafë.
Nuk ia kam besën. Ai zhduket, si avull
Në ëndrra përmes vrimës së syve ose gojës.
Unë nuk mund ta ndaloj.
Një dite të bukur ai nuk do kthehet. Gjërat janë
sajuar tjetërsoj.
Ata mbeten, madhështitë e tyre të veckla
Të ngrohura janë me përçikje të shpeshta.
Kur më mërdhijnë këmbët,
Syri blu i bruzit tim më ngroh.
M’i jepni kotruvet e bakërta, jepuni kutive me
pomadë
Të shpleksin rreth meje lulet kundërmuese të natës.
Ata do të më mbështjellin në fasha, ata do ta vënë
zemrën time
Në një bohçe të pastër te këmbët e mia.
Zor se do ta njoh veten. Ka me qenë errët.
Dhe drita e këtyre vogëlimave është më e mrekullt
se fytyra e Ishtar-it* .
Shtëpia e errët
